Het klinkt zo vanzelfsprekend en lijkt zo eenvoudig: In een samenleving waar vrijheid hoog in het vaandel staat kunnen personen en groepen – al dan niet gebaseerd op godsdienst of levensovertuiging – naar eigen inzicht en overtuiging leven en keuzes maken.

Op de website van de VVD staat het document “Discussiestuk: Liberalisme dat werkt voor mensen” geschreven door Klaas Dijkhoff, fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij gaat hier uitgebreid in op de grote uitdagingen die vrijheid ook met zich mee brengt.

Enkele citaten:

“De vrijheid van elk mens staat voor ons voorop. Meteen merken we daarbij op dat deze vrijheid niet onbegrensd is. (…) Een botsing van vrijheden levert nog geen oplossing op. Daarom hebben wij liberalen ook andere normen en waarden om een vrijheidsconflict te beslechten. Veelal ligt de oplossing in het toepassen van de kernwaarden verantwoordelijkheid, wederkerigheid en verdraagzaamheid.”

Ik geef geen mening over de VVD als politieke partij. Maar in het document komen belangrijke onderwerpen aan de orde.

Zijn er grenzen aan vrijheid?

Als in een vrij land ieder de vrijheid heeft om eigen keuzes te maken, dan is het een grote uitdaging hoe we ermee omgaan als die keuzes leiden tot zeer diverse en soms botsende of haaks op elkaar staande standpunten.  “Vrijheid is niet onbegrensd,” stelt Dijkhoff.  Die gedachte kan ik goed begrijpen. Wie bijvoorbeeld de vrijheid gebruikt om anderen hun vrijheid te ontnemen of wie zijn keuzes aan anderen op wil leggen, die gaat duidelijk over de grenzen van zijn vrijheid heen.

Kernwaarden, zoals verantwoordelijkheid, wederkerigheid, gelijkwaardigheid en verdraagzaamheid

Het VVD document noemt het toepassen van kernwaarden. Vanuit mijn christelijke achtergrond heb ik zeker een visie over vrijheid en welke rol deze kernwaarden daarbij moeten spelen.  Maar voor nu enkele citaten die stof tot nadenken geven:

“Met vrijheid komt verantwoordelijkheid (…) Het nemen van verantwoordelijkheid voor het welbevinden van het eigen leven en de naaste omgeving, vergroot de persoonlijke vrijheid en die van de samenleving in zijn geheel en maakt samenleven van vrije mensen mogelijk.”

Wie bij wil dragen aan een vrije en werkbare maatschappij waar voor ieder vrijheid is om keuzes te maken, die moet zijn verantwoordelijkheid kennen om op een zorgvuldige manier met zijn vrijheid om te gaan. Bij het maken van keuzes denkt men dan ook na over het belang van zijn medemens en van de samenleving. Waarbij het ook met deze verantwoordelijkheid en zorgvuldigheid zo zal blijven dat er keuzes en standpunten zijn waar anderen het volledig en hartgrondig mee oneens zijn.

Nog enkele citaten : “Verdraagzaamheid (ook wel tolerantie genaamd) is accepteren dat er andere opvattingen bestaan over hoe die vrijheid in te vullen, zolang deze anderen niet in hun vrijheid beperkt (…) Iemand die onze gekoesterde vrijheden zelf benut, maar deze anderen niet gunt of diezelfde vrijheden zelfs ondermijnt, kan niet meer ten volle een beroep doen op die vrijheden.”

Als ik er voor vecht dat anderen tolerant voor mij en mijn standpunten moeten zijn, dan is het dichtbij dat mijn eigen intolerantie voor anderen met hun standpunten met mij op de loop gaat. En dat in naam van mijn vechten voor tolerantie.

Als ik vrijheid waardeer en er zelf gebruik van maak, zal ik dit ook moeten toestaan aan anderen. Ook aan diegene met wie ik hartgrondig en gepassioneerd van mening verschil. Dat hoort bij gelijkwaardigheid en wederkerigheid.

Verantwoordelijkheid, wederkerigheid, gelijkwaardigheid en verdraagzaamheid / tolerantie: stuk voor stuk zo belangrijk om verantwoord met vrijheid om te gaan, dat ik er later uitgebreider op terug kom.